Önce zorunlu
bireysel emeklilik olarak anılan ardından da içindeki “zorunlu” ifadesinin irrite
edici olmasından ötürü otomatik katılım sistemi şeklinde isimlendirilerek
hayatımıza giren son model emeklilik sisteminin öne çıkan özelliklerini kendimce
toparlamaya çalıştım.
Bu çalışmayı 9
Ocak 2017 itibarıyla hazırlıyorum, ülkemizin değişken dinamikleriyle bakalım
zaman içerisinde sistemde ne gibi değişiklikler olacak hep beraber göreceğiz.
45 Yaşından Küçük bir Türk Vatandaşıyım, Sisteme
Dahil Olacak Mıyım?
Çalışan sayısı 250- 999 arasında olan bir işverene bağlı olarak özel sektörde çalışanlar ile 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununun eki cetvellerde yer alan merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri ile sosyal güvenlik kurumlarında çalışanlar 01.04.2017 tarihinden itibaren,
Çalışan sayısı 100-249 arasında olan bir işverene bağlı olarak özel sektörde çalışanlar 01.07.2017 tarihinden itibaren,
Çalışan sayısı 50-99 arasında olan bir işverene bağlı olarak özel sektörde çalışanlar ile mahalli idareler ve kamu iktisadi teşebbüslerinde çalışanlar 01.01.2018 tarihinden itibaren,
Çalışan sayısı 10-49 arasında olan bir işverene bağlı olarak özel sektörde çalışanlar 01.07.2018 tarihinden itibaren,
Çalışan sayısı 5-9 arasında olan bir işverene bağlı olarak özel sektörde çalışanlar 01.01.2019 tarihinden itibaren,
işverenleri
aracılığıyla bireysel emeklilik sistemine otomatik olarak dahil edileceklerdir.
Benim Zaten Bireysel Emeklilik Sözleşmem (BES) Var,
Beni Etkiler mi?
Otomatik katılım sistemine dahil olma şartı taşıyan tüm çalışanlar sisteme
dahil olacaktır. Otomatik katılım kapsamı dışındaki BES sözleşmesiyle otomatik
katılım sistemine devam edemezsiniz.
Otomatik katılım kapsamında elde edilen emeklilik ve Devlet katkısına esas
süreler ile diğer hak ve yükümlülükler otomatik katılım kapsamında kurulmamış
BES sözleşmeleri ile birleştirilemez.
İşverenim Zorunlu Olarak Beni Sisteme Soktu, Nasıl
Çıkarım?
Çalışanların
emeklilik planına dahil olduklarının kendilerine bildirilmesinden sonraki iki
ay içerisinde sözleşmeden cayma hakkını kullanarak plandan ayrılabilirler.
Ocak 2017’de
işveren tarafından sisteme dahil olduğu bildirilen bir çalışan cayma hakkını
işverenin bildirim tarihinden başlayarak 31 Mart 2017 tarihine kadar
kullanabilecektir. Çalışanın iki ay içerisinde emeklilik planından çıkması
durumunda ödemiş olduğu katkı payları varsa hesabında bulunan yatırım gelirleri
ile birlikte 10 iş günü içerisinde kendisine iade edilecektir.
Cayma Hakkımı 2 Ay İçerisinde Kullanamadım, Şimdi
Ne Yapacağım?
Cayma hakkının
tanındığı iki aylık süreden sonra sistemden çıkış yapılabilmesi mümkün çalışan
bu durumda yapmış olduğu ödemeleri varsa hesabında bulunan yatırım gelirleri
ile birlikte fon kesintileri ve oluşacak diğer kesintiler düşüldükten sonra
geri alabilecektir.
Otomatik Katılım ile BES’e Girdim Diyelim,
Maaşımdan Ne Kadar Kesilir?
Çalışanlar prime esas kazançlarının % 3’ü kadar
katkı payı yatıracaklardır. Yani her ay varsa fazla mesainiz, herhangi bir
ödülünüz, kısacası maaşınızla birlikte alacağınız her türlü menfaatiniz
üzerinden %3 o ay otomatik katılım sistemine aktarılacaktır.
Otomatik Katılımdan Caydım ya da Çıktım, Rahata
Bağlayabilir Miyim?
Maalesef hayır. Emeklilik
Gözetim Merkezi, mevcut verilere göre her takvim yılı sonunda, bir önceki
takvim yılında bir işyerine bağlı emeklilik planından ayrılan çalışanlardan
aynı işyerinde çalışmaya devam eden ve müteakip Nisan ayı sonu itibarıyla kırk
beş yaşını doldurmayacak olanları tespit eder. EGM, söz konusu çalışanları
ilgili emeklilik şirketine bir ay içerisinde bildirir. Söz konusu emeklilik
şirketi EGM bildirimini izleyen ay sonuna kadar tespit edilen çalışanları
ilgili işverenlere, Kanunun Ek 2 nci ve Geçici 2 nci maddesi kapsamında sisteme
tekrar dâhil edilmelerini teminen bildirir. İşverenler, bildirimi izleyen
ikinci ayın sonuna kadar söz konusu çalışanlarını sisteme dâhil ederler.
Peki Sistemden Çıkmadım, Devlet Baba Ne Verecek?
Çalışanlara iki
ay içerisinde cayma haklarını kullanmamaları durumunda bir defaya mahsus olmak
üzere 1.000 TL tutarında ilave devlet katkısı sağlanacaktır. (Bakanlar Kurulu, bu tutarı yarısına kadar
artırmaya veya yarısına kadar azaltmaya yetkilidir.)
Aynı zamanda
emeklilik hakkını elde etmesi halinde hesabında bulunan birikimi en az on
yıllık, yıllık gelir sigortası sözleşmesi kapsamında almayı tercih eden
çalışana birikimin %5’i tutarında devlet katkısı sağlanacaktır.
Diğer taraftan
mevcut bireysel emeklilik sistemindeki hükümlerde geçerli olacak ve
katılımcılara yukarıda belirtilen devlet katkısının haricinde bireysel
emeklilik hesabına ödenen katkı paylarının %25 karşılık gelen tutar kadar
devlet katkısı sağlanacaktır.
İki aylık cayma
süresinden sonra sistemden ayrılan katılımcılar ise,
a) En az üç yıl
sistemde kalırlarsa Devlet katkısı hesabındaki tutarın %15’ine,
b) En az altı yıl
sistemde kalırlarsa Devlet katkısı hesabındaki tutarın %35’ine,
c) En az on yıl
sistemde kalırlarsa Devlet katkısı hesabındaki tutarın %60’ına
hak
kazanacaklardır.
Bir de tabloda
göster diyenler için:
Sistemde tamamlanan yıl
sayısı
|
Devlet katkısı hak ediş
oranı |
0-3
|
%0
|
3-6
|
%15
|
6-10
|
%35
|
10-Emeklilik Öncesi
|
%60
|
Emeklilik Dönemi
|
%100
|
Emekliliği Görür Müyüm?
Otomatik olarak
bireysel emeklilik sistemine katılan bir çalışan Bireysel Emeklilik Tasarruf ve
Yatırım Sistemi Kanunu gereğince sisteme giriş tarihinden itibaren en az on yıl
sistemde bulunmak koşulu ile 56 yaşını tamamladıktan sonra emekli olmaya hak kazanacaktır.
Devlet Baba %25 Verecek ama Nereye Kadar?
Hükümet 2016 yılı
Aralık ayının son haftasında yaptığı açıklama ile aylık brüt asgari ücretin
1.777,50 TL olduğunu açıkladı. Böylece 2017 yılı için belirlenen yıllık
brüt asgari ücret 21.330 TL oldu.
Eğer sizin
yatırdığınız yıllık toplam BES katkı payı 21.330 TL ve üzerinde olursa,
alacağınız toplam devlet katkısı 2017 yılı için 5.332,5 TL’yi geçemez. Bu
yüzden BES ödemeniz 2017 yılı için aylık en az 1.777,50 lira ya da yıllık
21.330 lira ise siz maksimum BES devlet katkısını alıyor olacaksınız. Bu
tutarın üstünde yapacağınız ödemelerin devlet katkısı açısından size bir
katkısı olmayacaktır. Bu arada mevut BES ile otomatik katılım sistemi için
devlet katkıları ayrı ayrı takip edilmektedir, yani ikisinin üst limiti
birbirinden bağımsızdır.
1.000 TL
başlangıç devlet katkısı yıllık limitten ayrı hesaplanır.
İşten Ayrıldım, Peki Ya Şimdi N’olcak?
Çalışan işten
ayrılması durumunda, doğrudan emeklilik şirketi ile tüm iş ve işlemlerini
gerçekleştirecektir. Çalışan katkı payı ödemeye dışarıdan devam edebilir veya
hesabını sonlandırabilir.
İşten ayrılan
çalışan, Müsteşarlıkça belirlenen usul ve esaslar çerçevesinde en az ilgili takvim
yılının ilk altı ayında uygulanacak asgari brüt ücretin yüzde üçü oranında
katkı payı ödemeye devam edebilir. Çalışan kaktı payı ödemeye ilişkin talebini,
işten ayrılma tarihini izleyen ayın sonuna kadar şirkete bildirmek zorundadır.
İşten ayrılma
tarihini izleyen ayın sonuna kadar ilgili şirkette dahil olduğu plana dair
herhangi bir bildirimde bulunmazsa, bu sürenin sonunda şirket çalışan ile
iletişime geçerek, çalışanın hesap numarası bilgilerini alır ve 20 işgünü
içerisinde yedinci fıkrada belirtilen belge ve formlar gerekmeksizin
sözleşmeden ayrılma işlemini gerçekleştirir. Çalışanın yazılı bir şekilde veya
güvenli elektronik iletişim yöntemlerle belirtmiş olduğu banka hesap numarasına
birikimi ve varsa hak kazanılmış devlet katkısı tutarı şirket tarafından
yatırılır.
Çok İyi Bir Transfer Yaptım ama Yeni İş Yerimde
Otomatik Katılım Kapsamında Emeklilik Planı Yok, Napcaz?
Çalışan iş
değiştirdiğinde yeni işvereninde otomatik katılım kapsamında bir emeklilik
planı yok ise, mevcut emeklilik planına devam edebilir. Çalışan, işyeri
değişince yeni işyerindeki plana birikim transferi ya da plan değişikliği ile
geçiş yapar.
Değişikliği Severim, Peki ya Fonlarımı Ne Sıklıkla
Değiştirebilirim?
Çalışanlar yılda 6 defa fon dağılım değişikliği yapabilir. Ayrıca
yılda 4 defa emeklilik planı
değiştirilebilir.
Ben Yatırdığımı Bilirim ama Ya
Devlet?
Devlet katkısı
hesabımdaki tutarları şirketimden veya Takasbank’tan, internet sitesi veya
çağrı merkezi yoluyla takip edebilirim.
Elim Bu Aralar Biraz Sıkışık, Ara Verebilir miyim?
Dilerseniz katkı payı
yatırmaya ara verebilirsiniz. Ara verme hakkı 3 ay süre ile kullanılabilir. Ara
vermeye devam etmek isteyen katılımcı, her 3 ayda bir en az 1 ay ödeme
yapmalıdır.
Birikimim Ne Kadar Güvende?
Çalışanların
birikimleri emeklilik fonlarında ve devlet güvencesi (Takasbank’ta saklanıyor)
altındadır.