Gümrük ve İncelemeler

3 Ağustos 2017 tarihinde PwC Dolaylı Vergiler ekibi tarafından düzenlenen seminere katıldım. Seminerde “Gümrük Süreçleri Genel Değerlendirmesi” Cenk Ulu ve Şüheda Barlas tarafından, “Gümrük İnceleme Süreci” Av. Ezgi Türkmen tarafından ve “Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü'ne İlişkin Uygulamalar ve Yerinde İnceleme” konuları Yasemin Bekgöz tarafından anlatıldı. İzmir Hilton Oteli Çakabey Salonu’ndaki seminer 13:30-17:30 saatleri arasında gerçekleşti.

Gümrük Süreçleri Genel Değerlendirmesi

“Sonradan Kontrol ve Riskli İşlemlerin Kontrolü Yönetmeliği” 2008 yılında hayatımıza girdi ve 2009 yılı ile birlikte başlayan denetimler günümüze gelinceye kadar detaylı bir şekilde yapılmaya devam etmektedir. Müfettişler incelemelerde elde ettikleri bulguları teftiş kurulu ile paylaşmakta, ardından teftiş kurulu bu bulguyu tüm müfettişlere iletmekte ve benzer konular bütün müfettişlerce incelenmektedir.

Yükümlüler ile gümrük idareleri arasında sıklıkla uyuşmazlığa konu olan durumlardan biri ithal eşyası ile ilgili royalti-lisans ödemeleridir. İthal eşyası ile ilgili olarak marka, royalti veya lisans ücreti adı altında yapılan ödemelerin gümrük mevzuatı hükümleri gereği ithal eşyasının gümrük kıymetine belirli şartların (satış koşulu olmalı, ithal edilen eşya ile ilgili olmalı) oluşması durumunda dahil edilmesi gerektiği için bu husus çok uluslu firmaların bir çoğu yönünden gümrük uyuşmazlığı konusu olmaktadır.

Yükümlülerin ithal veya ihraç eşyası ile ilgili beyan ettikleri kıymet ile gümrük idareleri tarafından yapılan denetimler sonucunda tespit edilen gümrük kıymeti arasında herhangi bir uyumsuzluk bulunması halinde kıymet uyuşmazlığı söz konusu olmaktadır. Bu sebeple “gümrük kıymetini oluşturan unsurlar” ile “gümrük kıymetine ilave edilmeyecek unsurlar”ı ayırt etmek gerekir.

Gümrük Kanunu’nun 27. Maddesine göre, gümrük kıymetini oluşturan unsurlar aşağıdaki gibidir:

• Satın alma komisyonları dışındaki komisyonlar ve tellaliye,
• Gümrük işlemleri sırasında söz konusu eşya ile tek eşya muamelesi gören kapların maliyeti,
• İşçilik ve malzeme giderleri dahil ambalaj bedeli;
• İthal eşyasına katılan malzeme, aksam, parça ve benzerleri,
• İthal eşyasının üretimi sırasında kullanılan araç, gereç, kalıp ve benzeri aletler,
• İthal eşyasının üretimi sırasında tüketilen maddeler,
• İthal eşyasının üretimi için gereken ve ithal ülkesi dışında gerçekleştirilen mühendislik, geliştirme, sanat ve çizim çalışmaları, plan ve taslak hazırlama hizmetleri;
• Kıymeti belirlenecek eşyanın satış koşulu gereği, alıcının doğrudan veya dolaylı olarak ödemesi gereken, fiilen ödenen veya ödenecek fiyata dahil edilmemiş olan royalti ve lisans ücretleri;
• İthal eşyasının tekrar satışı veya diğer herhangi bir şekilde elden çıkartılması ya da kullanımı sonucu doğan hasılanın, doğrudan veya dolaylı olarak satıcıya intikal eden kısmı;
• İthal eşyası için Türkiye'deki giriş liman veya yerine kadar yapılan nakliye ve sigorta giderleri

Gümrük Kanunu’nun 28. Maddesine göre, gümrük kıymetine ilave edilmeyecek unsurlar aşağıdaki gibidir:

• Eşyanın, Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi ile Türkiye'nin anlaşmalarla dahil olduğu gümrük birliği gümrük bölgelerine giriş yerine varışından sonra yapılan nakliye ve sigorta giderleri,
• Sınai tesis, makina veya teçhizat gibi, ithal eşyası için yapılan inşa, kurma, montaj, bakım veya teknik yardıma ilişkin giderler,
• İthal eşyasının satışıyla ilgili olarak bir finansman anlaşması uyarınca alıcı tarafından üstlenilen faiz giderleri;
• İthal eşyasının Türkiye'de çoğaltılması hakkı için yapılan ödemeler;
• Satın alma komisyonları;
• Eşyanın ithali veya satışı nedeniyle Türkiye'de ödenecek ithalat vergileri;
• Finansman anlaşmasının yazılı olarak yapılmış olması ve gerektiğinde alıcının; söz konusu faiz oranının, finansmanın sağlandığı ülkede o tarihte bu tür bir işlem için geçerli olan faiz oranı seviyesini aşmadığını kanıtlaması şarttır.

Gümrük rejimlerinin uygulanması ve ihlal edildiği haller noktasında kendini gösteren rejim ihlalleri, gümrük uyuşmazlıkları konusunda sıklıkla kendini gösteren konulardan biridir. Dahilde işleme rejimi sayesinde hammadde veya ara malın ithalat vergilerinden muaf olarak, ticaret politikası önlemlerine tabi olmadan ithalatı ve işlenerek ihracı sağlanmaktadır. Dahilde İşleme İzin Belgesi (DİİB) Ekonomi Bakanlığı’ndan, Dahilde İşleme İzni Gümrük Müdürlüğü’nden alınır. Gümrük rejimlerinin ihlali ile ilgili en çok eleştirilen konular şöyledir:

Eşdeğer eşya kullanımı

İşlem görmüş ürünün elde edilmesinde ithal eşyasının yerine kullanılan ve ithal eşyası ile asgari 8’li bazda gümrük tarife istatistik pozisyonu (GTİP), ticari kalite ve teknik özellikleri itibariyle aynı kalite ve nitelikleri taşıyan serbest dolaşımda bulunan eşya

Fire/İkincil işlem görmüş ürün

İkincil işlem görmüş ürün: asıl işlem görmüş ürün dışındaki ürün (ekonomik değeri var)

Fire: işleme faaliyeti sırasında yitirilen kısım (ekonomik değeri yok)

Telafi edici vergi

Dahilde İşleme Rejimi (DİR) kapsamında ithal edildikten sonra üretim sürecini müteakip ihraç ürünü olarak ATR Dolaşım Belgesi eşliğinde AB üyesi ülkelere, menşe ispat belgeleri eşliğinde AB üyesi ülkelere, Serbest Ticaret Anlaşması imzaladığımız ülkelere, Pan-Avrupa Menşe Kümülasyonuna veya Pan-Avrupa-Akdeniz Menşe Kümülasyonuna taraf olan ülkelere ihraç edilmesi halinde, ithal edilen eşya ile ilgili ihracat sırasında beyan usulüne tabi olarak ödenen vergidir.

Gümrük mevzuatında cezalar;

• Vergi kaybına neden olan işlemlerden ötürü uygulanacak cezalar,
• Usulsüzlük işlemlerinden ötürü uygulanacak cezalar

olmak üzere ikiye ayrılır.

Gümrük İnceleme Süreci

Gümrük İdaresi, Avrupa Birliği (AB) uyum sürecine uygun olarak;

• Denetim elemanı sayısını artırmış,
• Denetim elemanlarına çeşitli eğitimler vermiş,
• Teknolojik gelişmelere uyum sağlamış

Yeni bir yapılanma oluşturarak, gümrük incelemelerini sıklaştırmıştır.

Şirketlerin incelemeye seçilmesi aşağıdaki sebeplerden ötürü gerçekleşir:

• Genel konu taraması
• Sektör incelemeleri
• İhbar/diğer kurumlar

Avukat Ezgi Türkmen, inceleme elemanları, müfettişlerle olan iletişime yönelik olarak vermiş olduğu önerilerde, Maliye ve Gümrük’ten arayan kişiye üst düzeyde maksimum bir gün içerisinde mutlaka dönüş yapılmasını önerdi. Aksi takdirde müfettişin mükellef hakkında “benden kaçıyor” şeklinde düşünce geliştireceğini belirtti.

Gümrük veya vergi müfettişi ile mümkün olduğunca az kişinin muhatap olmasını öneren Ezgi Hanım, çok uluslu firmalardaki kişilerin spesifik işleri, şirket içinde kullanılan jargon ve benzeri sebeplerle yanlış anlaşılma ve iletişim bozukluğuna sebep olabileceğini ifade etti. Büyük resmin anlaşılması için inceleme sürecine çok fazla kişinin dahil edilmemesi gerektiğinin altını çizdi.

İncelemedeki en değerli şeyin tecrübe olduğu belirtildi. Basit bir sorunun nereye gideceğini bilmenin tecrübe ile paralel olduğunu anlatan Ezgi Hanım, danışmanları ve avukatları inceleme sürecinin başından itibaren sürece dahil etmeyi önerdi.

Gümrük uyuşmazlıklarında başvurulacak yollar uzlaşma, itiraz ve dava olarak sınıflandırılabilir.

a)            Gümrük uzlaşması talebi, yükümlülere gümrük vergileri ve para cezalarının tebliğ tarihinden itibaren onbeş gün içinde yapılması gerekmektedir. Gümrük uzlaşması kapsamına giren başvurularda; konusu 500.000 TL’ye kadar olanlar için Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlüğü Uzlaşma Komisyonları, 500.000 TL’yi aşanlar için Merkezi Uzlaşma Komisyonu yetkilidir.

Uzlaşma vaki olduğu takdirde gümrük uzlaşma komisyonlarının düzenleyecekleri uzlaşma tutanakları kesin olup, gereği ilgili gümrük müdürlüğünce derhal yerine getirilir. Uzlaşma tutanağının ilgili gümrük idaresine intikali üzerine, tahakkuk ve tebliğ edilmiş olan gümrük vergileri ve/veya kesilen para cezaları uzlaşılan tutara göre 30 gün içerisinde ödenir.

Uzlaşmanın vaki olmaması veya temin edilememesi hallerinde yükümlüler, tahakkuk eden ve kendilerine tebliğ edilen alacaklara karşı, uzlaşmanın vaki olmadığına dair düzenlenen tutanağın tebliğinden sonra gümrük mevzuatındaki genel esaslar çerçevesinde itiraz edebilir veya dava yoluna gidebilirler.

Herhangi bir gümrük incelemesinde, daha önceden uzlaşmaya konu edilmiş ve uzlaşılmış konu ile ilgili diğer örnekler muhtemelen incelenir ve farklı uygulama varsa bu yüksek ihtimalle eleştiri konusu yapılır.

b)            Yükümlüler kendilerine tebliğ edilen gümrük vergileri, cezalar ve idari kararlara karşı tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içerisinde bir üst makama, üst makam yoksa aynı makama verecekleri gerekçelerini de açıkça gösteren bir dilekçe ile itiraz edebilirler.

Mükelleflerin kendilerine tebliğ edilen gümrük vergileri ve para cezalarına karşı yapmış oldukları itirazların reddedilmesi halinde, ilgililerce itirazın reddi kararlarına karşı işlemin yapıldığı yerdeki idari yargı mercilerine 30 gün içerisinde başvurabilirler. Gümrük idarelerince düzenlenen cezalı tarhiyatlara karşı mükellefin dava açmaları gereken mahkemeler, vergi mahkemeleridir.

c)            Tebliğ edilen vergiye/cezaya karşı, tebligat tarihinden itibaren 15 gün içinde gümrük ve ticaret bölge müdürlüğüne itiraz edilmemesi halinde itiraz süresinin bittiği tarih itibariyle vergi/ceza kesinleşmektedir. İtirazın gümrük ve ticaret bölge müdürlüğünce reddedilmesi üzerine 30 gün içinde vergi mahkemesine başvurulmaması halinde, başvuru süresinin bittiği tarih itibariyle vergi/ceza kesinleşmektedir.

Vergi mahkemesinin (ilk derece) istinaf yolu açık olmayan (5.000 TL’yi geçmeyen davalar) gümrük yükümlüsü aleyhine karar vermesi, bu kararların bölge idare mahkemesine istinaf yoluyla götürülememesine sebebiyet verdiği için gümrük yükümlüsü aleyhine karar verdiği tarihte gümrük vergileri/cezaları kesinleşir.

Bölge idare mahkemesinin konusu 100.000 TL’yi geçmeyen davalarda (bunlara temyiz yolu açık değildir) gümrük yükümlüsü aleyhine karar vermesi halinde, vergi/ceza bölge idare mahkemesinin verdiği karar tarihinde kesinleşmektedir.

Bölge idare mahkemesinin konusu 100.000 TL’yi geçen davalarda gümrük yükümlüsü aleyhine karar vermesi durumunda Danıştay’a temyiz başvurusu için öngörülen 30 günlük sürenin bittiği tarih itibariyle Danıştay’da temyiz yoluna başvurulmaması halinde vergi/ceza kesinleşmektedir.

Ezgi Hanım, şu ana kadar ki tecrübelerine dayanarak, vergi mahkemesinde 1 yıl, yüksek mahkemede 3 yıl olmak üzere yargılama sürecinin ortalama 4 yıl sürdüğünü belirtti.

Gümrük beyannamesinin 44 no’lu hanesine ihtirazı kayıt şerhi konularak tarh edilen vergiye dava hakkının saklı tutulması yolundaki nota “ihtirazı kayıt” adı verilmektedir. Gümrük beyannamesinin tescil edildiği gün ihtirazı kayda ilişkin dilekçe verilmelidir. Beyan üzerine tahakkuk ettirilen vergilere karşı idari itiraz yoluna başvurulabilmesi, tescil edilen beyanname için ilgili gümrük idaresine ihtirazı kayıt konulmasına bağlıdır.

Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsü'ne İlişkin Uygulamalar

Yetkilendirilmiş Yükümlü Statüsünün temel amaçları aşağıdaki gibidir:

• Güven tesisi
• Tüm dünyada tanınma
• Kolayca pazara girme
• Yabancı şirketler tarafından tercih edilme
• Müşterilerde güven

Bugün YYS sahibi firma sayısı 100’dür. 100 firmadan 19'u adının açıklanmasını tercih etmemiştir.

Liste için:
http://risk.gtb.gov.tr/aeo-listeleri/aeo-firma-listesi

15 Ağustos 2017 tarihi itibarıyla A ve B sınıfı Onaylanmış Kişi Statü Belgesi (OKSB) ortadan kalkacaktır. YYS alana kadar, şartları sağlayan mükellefler C sınıfı OKSB ile devam edeceklerdir.

YYS başvurusu gerekli tüm bilgiler ve belgeler hazırlandıktan sonra İlgili Bölge Müdürlüğü’ne yapılır. İlgili bilgi ve belgeler tam ve eksiksiz olması durumunda başvuru Ankara’daki Genel Müdürlüğe gönderilir. Başvurunun incelenmesi ve eksik bulunmaması halinde kontrol yapacak yetkili belirlenir. 30 iş günü içerisinde (uygulamada ortalama 2-5 gün sürmektedir) tüm koşullar yerinde incelememe kapsamında değerlendirilir. Düzenlenen rapor Gümrük Müdürlüğüne gönderilir. Kayıtlara alınmasına müteakip genel müdürlük 10 iş günü içerisinde raporu inceler. İncelemeye müteakip 5 iş günü içerisinde başvuru reddi veya sertifika düzenlenmesi için Bölge Müdürlüğüne bilgi verilir.

YYS başvurusu esnasında 108 soru cevaplanmaktadır.

1- Herhangi bir sorudan “0” puan alınmamış olması,

2- Ticari Kayıtların Güvenilirliği ve İzlenebilir Olması (36 soru vardır) koşuluna ilişkin sorulara ilişkin alınan toplam puanın, alınabilecek en yüksek toplam puanın % 80’inin üzerinde olması 108; 86 puan,

3- Emniyet ve Güvenlik Koşuluna (59 soru vardır) ilişkin sorulardan alınan toplam puanın, alınabilecek en yüksek toplam puanın % 65’in üzerinde olması 177; 115 puan

gerekmektedir.

YYS belgesi alan mükellefler, her yıl 108 soruya yeniden cevap verecek, ve varsa gerekli güncellemeleri yapacaktır. Üç yılda bir yerinde denetim olacaktır.

15 Ağustos 2017 sonrası için;

-              108 sorunun bulunduğu formda güncelleme

-              Yerinde gümrükleme ile ilgili kolaylık

beklenmektedir.

Bugün ve önümüzdeki süreçte gümrük, incelemeler ve YYS süreci ile ilgili bilgilerimizi tazeleyip yeni şeyler öğrendiğimiz bu faydalı seminer için PwC'ye teşekkür ederim.